17. maja ove goodine je u Sofiji, glavnom gradu Bugarske, održan samit „Evropska unija – Zapadni Balkan“, a na kome su učešće uzeli šefovi i premijeri država članica Evropske unije, najviši zvaničnici Evropske unije i država Zapadnog Balkana (Bosna i Hercegovina, Srbija, Crna Gora, Albanija, Kosovo i Makedonija). 

Brojne krize i izazovi potresaju Evropsku uniju i njene članice, a na njenim granicama su te prijetnje još veće: Migrantska kriza, uticaj drugih sila na prilike na kontinentu, energetska sigurnost i ekonomska konkurentnost. Upravo su to bile glavne teme pomenutog samita i EU je, zajedno sa svojim partnerima sa Zapadnog Balkana, usvojila deklaraciju o djelovanju u narednom periodu. Pored brojnih zaključaka koji se odnose na gore pomenute teme, ovom prilikom mi ćemo se osvrnuti na ekonomski dio deklaracije, kao i na specifične mjere koje će EU poduzeti kada je riječ o zemljama aspirantima za članstvo u EU. 

Kako je BiH više puta iskazala bezrezervnu namjeru da se priključi EU, otvara se mogućnost pomoći BiH, odnosno njenim institucijama, nevladinom sektoru, pojedincima, kompanijama ali i društvu u cjelini. Upravo o šansama koje se nude BiH biće riječ u ovom kratkom tekstu. 


Daljnje povezivanje regiona i EU

Evropska unija svjesna svih poteškoća i izazova s kojima se susreće Zapadni Balkan, a u skladu sa svojim interesima, u budućnosti, baš kao i ranije, insistiraće će na daljnjem povezivanju regije u polju ekonomije, transporta, tržišta energije, sigurnosti, komunikacija, cyber sigurnosti i sveukupnim društvenim procesima. 

U jasnim zaključcima sa samita, kao i ranijim opredjeljenjima vodstva EU, zvanični Brisel i potpisnici deklaracije su opredjeljeni za „izgradnju guste mreže veza i prilika u regionu i u EU“ te za „jačanje mogućnosti povezivanja u svim dimenzijama: transportnoj, energetskoj, digitalnoj, ekonomskoj i ljudskoj.“

U usvojenim zaključima veoma je značajno istaknuti datu opredjeljenost potrebi razvoj digitalne ekonomije pri čemu „EU je saglasna sa unaprijeđenjem tržišnog i investicionog okruženja na Zapadnom Balkanu radi bržeg kretanja ka digitalnoj ekonomiji i održivom i ekološkom društvu u skladu sa Pariskim ugovorom.“ 

Na samitu je izražena i posvećenost podršci „socio-ekonomskom razvoju i stavljanju posebnog akcenta na mlade“, „jačanju podrške obrazovanju, posebno uvođenjem pilot projekta za mobilnost u stručnom obrazovanju i osposobljavanju“ uz obavezu da se udvostruče „sredstva za Erasmus+ u regionu, uključujući osnivanje „Laboratorije za mlade Zapadnog Balkana“ tokom 2018. godine, obezbjeđujući prostor za inovativno donošenje odluka kojima se rješavaju pitanja potreba mladih i za rješavanje problema odliva mozgova.“

U skladu sa vlastitim razvojnim ciljevima i svjetskim ekonomskim trendovima ubrzanog razvoja digitalne industrije i poslova vezanih za IT sektor, na samitu je usvojena i „Digitalna agenda za Zapadni Balkan“. U tom dokumentu se navodi da će u narednom periodu biti „predstavljanje Digitalne agende za Zapadni Balkan, uključujući i plan za olakšavanje smanjenja troškova rominga“ i „uvođenje značajnog paketa tehničke pomoći za identifikaciju potencijalnih digitalnih ulaganja (uključujući širokopojasna) kroz Investicioni okvir za Zapadni Balkan/Instrument za pretpristupnu pomoć.“

Sve navedene mjere su povezane sa drugim dokumentima u oblasti ekonomije, a koje je EU donijela ranijih godina u namjeri da postane svjetski lider u IT tehnologijama i poslovima vezanim za ovu industriju. Sada je EU odlučila da u ove procese uključi i zemlje Zapadnog Balkana i to u skladu sa njihovim realnim mogućnostima i spremnošću da usvoje evropske trendove u ovoj oblasti. Bosna i Hercegovina, baš kao i zemlje regiona, već ranije su imale priliku da se uključe u različite evropske projekte, a EU je za te namjene obezbjedila ogromne sume novca. Različite države, kao i nevladine i druge organizacije unutar njih, su u različitom obimu koristili ova sredstva u skladu sa projektima koje su provodili.   


Fokus Udruženja ALDI

Prateći evropske trendove, u namjeri da doprinese razvoju Bosansko-podrinjskog kantona Goražde, Udruženje ALDI već godinama pokušava promišljati našu svakodnevnicu u kontekstu evropskih i svjetskih trendova. Brojni provedeni projekti u oblasti pokretanja biznisa, cjeloživnotnog učenja i obuka te razvoja potencijala lokalne zajednice provedeni su uz pomoć sredstava EU kroz fondove  IPA, EIDHR i Erasmus +.

U svojim strateškim i razvojnim dokumentima Udruženje ALDI je iskazalo opredjeljenje da u narednim godinama napravi korake u oblastima digitalnih vještina i IT industrije, stavljajući akcenat na edukaciju stanovištva i obezbjeđivanje uslova za razvoj IT industrije kroz pokretanje biznisa u ovoj oblasti koristeći se start-up modelima, uz nastojanje da i projekti ove vrste budu finansirani od strane EU.   


Kompjuterska pismenost u BiH i BPK Goražde: Zabrinjavajući podaci

Zabrinjavajući su podaci o kompjuterskoj pismenosti u BiH, pokazala su ranija istraživanja Udruženja ALDI, koja se pozivaju na zvanične podatke državnih institucija. Naime, stanovništvo u BPK Goražde je kompjuterski pismeno iznad prosjeka za Bosnu i Hercegovinu i 39 procenata osoba starijih od 10 godina poznaje osnove rada na računaru (word, excel, internet i e-mail). Međutim, broj osoba koje su kompjuterski potpuno nepismene također je iznad prosjeka za BiH i čak 42 procenta osoba uopšte ne posjeduje bilo kakve kompjuterske vještine i kompetencije. 

Zbog visokog učešća osoba koje su kompjuterski pismene i nepismene u BPK Goražde je nizak procenat osoba koje djelimično poznaju kompjuterske tehnologije, svega 18 procenata, navodi se u dokumentu „Obrazovanje za sljedeće doba: Strategija obrazovanja odraslih Bosansko-podrinjskog kantona Goražde 2018 – 2022 godina“, u čijoj je izradi Udruženje ALDI dalo svoj doprinos. U tom dokumentu dalje se navodi:

„Ubrzana digitalna transformacija ekonomije i društva ukazuje na potrebu posjedovanja digitalnih vještina u skoro svim poslovima. Digitalne vještine i kompetencije nisu potrebne samo na radnom mjestu, već su sve više ključne za aktivnu participaciju u društvu, učenje i pristup uslugama. Sve veći zahtjevi za složenijim i kompleksnijim kompetencijama radne snage utiču na rastući broj radnih mjesta koja od radnika zahtjevaju posjedovanje relevantnih digitalnih vještina, zbog čega je posebno važno omogućiti odraslim osobama njihovo sticanje i razvoj kako bi se obezbijedio pristup većem broju poslova ali i kako bi pojedinci mogli u potpunosti učestvovati u socijalnom i ekonomskom životu u zajednici.“

Dalje se navodi, u cilju predlaganja rješenja za ovaj problem, da „na ovom putu stoji izazov koji se ogleda u generalno niskim digitalnim vještinama i kompetencijama odraslih osoba, nerazvijenosti domaćeg ICT sektora i nepripremljenost sektora obrazovanja za obuku u digitalnim vještinama. Kako bi se odgovorilo na ove izazove potrebno je povećati učešće mladih ljudi u obuci u bazičnim digitalnim vještinama i kompetencijama koja bi im otvorila put za dalje usavršavanje u naprednim vještinama i kompetencijama kao i vještinama neophodnih za rad na poslovima ICT profesionalaca. Brzina promjena koje se dešavaju u digitalizaciji poslova i društva zahtjeva razvoj specijalističkih digitalnih znanja od kojih će zavisiti uspjeh u usvajanju novih tehnologija i procesa u proizvodnji. Također je potrebno osigurati razvoj vještina u digitalnim profesijama kako bi se kreirao veći broj talentiranih mladih digitalnih profesionalaca, koji bi bili spremni da popune rastući broj novih radnih mjesta koja stoje na raspolaganju za ICT profesionalce.“ 


Zajednički nastup: Lokalna zajednica i partneri moraju pronaći odgovor

Zbog svega navedenog, u Udruženju ALDI smatramo da se ovome pitanju moraju pristupiti veoma ozbiljno i sa jasnim ciljem da se stvar pokrene u suprotnom smjeru, kako bi obrazovanje (formalno i neformalno) stvaralo nova radna mjesta, posebno ona u IT sektoru koja su bolje plaćena od prosjeka plata u Bosni i Hercegovini. 

Također, insistiranjem na razvoju IT vještina i njihovoj primjeni na svakodnevne poslove u postojećim kompanijama na prostoru BPK Goražde može dovesti od jačanja njihove konkurentnosti i njihovog približavanja standardima u evropskim kompanijama. Uvijek treba imati u vidu da Bosna i Hercegovina želi pristupiti Evropskoj uniji, pa bi se veoma brzo moglo desiti da konkurencija našim kompanijama postanu, upravo, evropske kompanije koje će zajedno sa našim biti dio jedinstvenog tržišta sa jednakim uslovima poslovanja. 

Prethodna iskustva Udruženja ALDI govore da u ovoj važnoj i kompleksnoj oblasti mora biti više aktera koji zajednički rade. Saradnja lokalnih zajednica, nevladinog sektora, obrazovnih institucija i svih zainteresovanih subjekata je važna za daljni razvoj BPK Goražde, posebno kada govorimo o primjeni novih tehnologija i želji da učenje u ovoj oblasti postane dio formalnog i neformalnog obrazovanja u BPK Goražde.